Oog voor vis

Vissen zijn prachtige, intelligente dieren met gevoel en emoties. Maar we behandelen hen heel anders. Elke dag sterven miljoenen vissen een gruwelijke dood. Het is tijd dat daar verandering in komt.

Daarom zijn wij onze campagne ‘Oog voor vis’ gestart voor een veel betere behandeling en bescherming van vissen.

In de week van Dierendag (2021) toerden wij door het land met Blue, de metershoge reuzenzalm, om aandacht te vragen voor beter vissenwelzijn. 

Vissen zijn slim en hebben gevoel

Vissen zijn sociale, intelligente dieren en kennen veel emoties. Ze kunnen samenwerken, zijn creatief, hebben uitgebreide sociale banden en communiceren op bijzondere manieren met elkaar. Sommige soorten zorgen uitvoerig voor hun jongen en maken gebruik van gereedschap, net zoals wij. En heel belangrijk, ze voelen pijn, net zoals wij.

Meer dan primitieve wezens

Vissen zijn gewervelde dieren. Zij hebben net als wij een zenuwstelsel met een brein, zenuwen en een wervelkolom. Nog vaak wordt er gezegd dat vissen primitief zijn en geen gevoel hebben. Niets is minder waar. De wetenschap is er al lang over uit dat vissen, net zoals wij, pijn kunnen lijden.

Steeds meer wetenschappelijke onderzoeken laten bovendien zien hoe slim vissen zijn. In sommige tests presteren ze zelfs beter dan chimpansees en orang-oetans. De kleine poetslipvis weet dankzij z’n goede geheugen en begrip bepaalde puzzels beter op te lossen dan de mensapen.¹

Ook blijken vissen zichzelf te kunnen herkennen in de spiegel – iets wat wijst op zelfbewustzijn en enkel aan hoog intelligente dieren, zoals dolfijnen, olifanten, chimpansees en sommige vogels werd toegeschreven.²

Creatief en samenwerkend

Het mannetje van de Japanse kogelvis maakt een prachtig geometrisch nest van zo’n twee meter breed in het zand. Hij versiert het en werkt er ongeveer een week aan om indruk te maken op z’n vrouwelijke soortgenoten.³

Bepaalde lipvissen maken gebruik van gereedschap: zo slaan ze schelpen kapot op een steen om het vlees eruit te kunnen eten. Ze kiezen nauwkeurig hun stenen op vorm en grootte.⁴

Tandbaarzen werken soms samen met andere vissoorten. Een tandbaars gaat op zoek naar een murene en laat deze weten te willen jagen. De slanke murene jaagt vissen door nauwe plekken in het rif op en de tandbaars staat klaar om de opgejaagde vissen te vangen. Samen verdelen ze de buit. Ook is recentelijk ontdekt dat tandbaarzen zelfs samen met inktvissen jagen.

Rapport over vissen

Wil je meer weten over de intelligentie, het gevoel en de emoties van vissen? Lees dan ons Engelstalige rapport: ‘Why fish welfare matters: the evidence for fish sentience’. 

Groot vissenleed: geen verdoving bij slacht

Hoewel bekend is dat vissen pijn, stress en angst kunnen ervaren, bestaan er, behalve voor paling, geen regels ter bescherming van het welzijn bij het houden, vangen en doden van vissen.

Andere diersoorten, zoals koeien en kippen, moeten bij wet eerst worden verdoofd, zodat ze geen pijn lijden wanneer ze worden gedood. Vissen worden uitgesloten in de wetgeving: zij hebben geen recht op verdoving voor de slacht.⁵

Onverdoofd slachten van vissen

In plaats van een directe, pijnloze dood voeren vissen vaak een lange doodstrijd, die soms wel meer dan een uur kan duren. Ze worden verdrukt in netten of stikken langzaam aan boord of in kratten. Vaak worden ze bij vol bewustzijn opengesneden en ‘verwerkt’.

Ook worden vissen vaak in bakken ijswater gegooid. De dieren ervaren extreme pijn, terwijl hun kieuwen verstopt raken met ijs en ze langzaam stikken of dood vriezen.

Jaarlijks worden zo’n 3 biljoen (dat zijn duizend miljard) vissen gedood voor voedsel. Het overgrote deel gebeurt zonder verdoving. Door deze onwaarschijnlijk grote aantallen is de visindustrie de grootste bron van dierenleed aller tijden.

Slachtpraktijken in Nederland

Ook in Nederland worden miljoenen vissen onverdoofd geslacht. Uitzondering is de paling, vanaf 1 juli 2018 moet deze in Nederland verdoofd worden bij de slacht. Bij gekweekte paling vindt er verdoving plaats, maar het is onduidelijk of in de praktijk de wild gevangen palingen in Nederland ook verdoofd worden bij de slacht. Ook een deel van de gekweekte meervallen wordt in Nederland verdoofd bij de slacht. Hetzelfde geldt voor een deel van Britse en Noorse kweekvissen. 

​Helaas gaat het om een heel klein deel van alle vissen. Voor veel vissoorten bestaan er goede verdovingsmethodes, maar ze worden bijna niet gebruikt. Meer informatie vind je in ons wetenschappelijk rapport over het welzijn tijdens de slacht bij gekweekte vissen in Europa. 

Slechte leefomstandigheden in kwekerijen

Ongeveer de helft van de geconsumeerde vissen is afkomstig uit kwekerijen. Ook in Nederland worden jaarlijks zo’n 10 miljoen vissen gehouden in kwekerijen. De dieren leven doorgaans met duizenden in kale tanks en hebben heel weinig ruimte voor hun natuurlijke behoeftes en gedrag. Ziektes en hoge sterfte komen veel voor.

Meer informatie vind je in ons rapport ‘Kweekvissen in Nederland: vee-industrie onderwater’.

De dieren leven in overvolle kooien in zee of in betonnen tanks waar ze hun natuurlijke gedrag amper kunnen uiten. De waterkwaliteit is slecht en er is veel ziekte en sterfte. Dode vissen drijven tussen hun soortgenoten. Zieke dieren worden aan hun lot overgelaten.

Bekijk hieronder het onderzoek.

Het probleem van vissen voeren met vissen

Een ander groot probleem bij kwekerijen is het gebruik van wild gevangen vissen als visvoer. Ongeveer een kwart van alle wild gevangen vissen wordt gebruikt als voer in kwekerijen. Zo zijn er voor één gekweekte zalm zo’n 350 vissen gestorven. Viskwekerijen leggen een nog zwaardere druk op onze al overbeviste zeeën en oceanen.

Wil je meer weten over de impact van het gebruik van wild gevangen vissen als visvoer in kwekerijen, lees dan ons rapport ‘Until the Seas Run Dry’ dat we samen met Changing Markets schreven. 

Zalmkwekerijen: Stress, ziekte en schadelijke milieu-effecten

Zalm is de meest gegeten vis in Nederland. Veruit de meeste zalmen zijn gekweekt, vaak in Noorwegen of Schotland, waar de dieren een vreselijk leven hebben gehad.

Bekijk hieronder het onderzoek dat wij deden naar het dierenleed in de Schotse zalmindustrie.

Let op: de beelden zijn schokkend.

Zalmen zijn van nature trekdieren, maar worden in kooien in zee met duizenden bij elkaar gepropt. Dit leidt tot stress, agressie en depressie. Vaak hebben de dieren last van zeeluizen: parasieten die de zalm letterlijk levend opeten. Daarom worden grote hoeveelheden pesticiden gebruikt en worden poetsvisjes ingezet om de luizen weg te eten. Deze visjes sterven snel.

Kweekzalmen zijn veelal doorgefokt zodat ze snel groeien. Maar hierdoor zijn de dieren vaak zwakker en hebben vaak last van onder andere vervormingen van de ruggengraat en hartproblemen.

Veel zalmen worden ziek of raken gewond. Sterftecijfers zijn ongekend hoog; zo sterven er in de Schotse zalmkwekerijen alleen al 10 miljoen zalmen per jaar voortijdig.

Daarnaast hebben zalmkwekerijen een vernietigende impact op de omgeving. Zo spoelen chemicaliën uit de kooien in zee en brengen ontsnapte zalmen zeeluizen over naar wilde populaties.  Ook worden wilde populaties zwakker, door zich met de doorgefokte ‘plofzalmen’ voort te planten.

Lees alles over zalmen in ons artikel ’10 redenen om geen zalm te eten’.

Keurmerken voor vis

Er zijn verschillende keurmerken, zoals MSC en ASC, voor wilde vis en kweekvis. Deze zeggen meestal iets over de impact op de visstand en het milieu, maar niet over het vissenwelzijn. Er is momenteel geen vis in de supermarkt verkrijgbaar waar het welzijn op acceptabele wijze gewaarborgd is. Daarom raden wij af om vissen en visproducten, zoals visolie, te consumeren.

De meeste Nederlanders (78%) vinden dat viskeurmerken, zoals ASC en MSC, meer moeten doen om het welzijn van vissen te beschermen, blijkt uit een opinieonderzoek dat wij lieten uitvoeren. Een langzame, pijnlijke slacht en het dagenlang uithongeren van vissen, wat toegestaan is bij onder andere ASC, vinden Nederlanders onacceptabel. Bovendien geloven veel mensen dat de bekende keurmerken het welzijn van vissen wel beschermen, maar dit is onterecht.

Wij zijn een campagne gestart en roepen de vijf grootste viskeurmerken in de wereld op om het welzijn van de vissen te verbeteren. Lees hier alles over de keurmerken voor vis.

MSC: een internationaal keurmerk voor wilde vis

Het MSC (Marine Stewardship Council) keurmerk is een internationaal keurmerk voor wilde vis. Bij de visvangst wordt gelet op de visstand, waarbij overbevissing wordt tegengegaan. Ook wordt er getracht de schade aan het zeeleven zo veel mogelijk te beperken. Deze vis heeft dus een normaal leven in zee gehad, maar bij vangst en slacht wordt niet op het welzijn van de dieren gelet.

ASC: keurmerk voor kwekerijen

Het internationale ASC (Aquaculture Stewardship Council) keurmerk vind je op vissen en visproducten afkomstig uit kwekerijen. In deze kwekerijen wordt de impact op het milieu beperkt, evenals het antibioticagebruik, en de arbeidsomstandigheden voor het personeel zijn beter. Er gelden geen welzijnscriteria, tijdens de kweek, tijdens transport of bij de slacht.

Biologisch: stelt wél eisen aan dierenwelzijn

Vis met het EKO- of Europees biologische keurmerk is altijd kweekvis. Het is het enige keurmerk dat wel eisen stelt aan dierenwelzijn. De vissen leven minder dicht op elkaar, er mogen geen hormonen gebruikt worden en de waterkwaliteit is beter.

CIWF zet zich in voor beter vissenwelzijn

Steeds meer mensen maken zich zorgen over het leed dat vissen wordt aangedaan. De meerderheid van de Nederlanders wil dan ook dat vissen beter beschermd worden. Dat bleek uit een grootschalig opinieonderzoek dat we samen met collega-organisaties in meerdere landen uitvoerden. Ook de Raad voor Dieraangelegenheden concludeerde in een officieel advies dat de overheid meer aandacht moet hebben voor vissenwelzijn.⁶

Vissenmanifest

Samen met onder andere de Dierenbescherming hebben we een 10 punten vissenmanifest opgesteld, waarmee de overheid direct aan de slag kan om het welzijn te verbeteren. Lees meer over het vissenmanifest.

Wij willen:

• een verbod op onverdoofde slacht voor alle vissen
• veel betere leefomstandigheden voor vissen in kwekerijen. Onder andere verbetering van de leefomgeving, beschikbare ruimte, waterkwaliteit en gezondheidszorg
• invoering van specifieke welzijnsregels voor vissen bij vangst, transport, houden en slacht op nationaal en op Europees niveau
• een sterke vermindering van de consumptie, vangst en kweek van vissen. Daarbij moet een einde gemaakt worden aan het gebruik van wild gevangen vissen als voer in kwekerijen. Dit is geen duurzaam systeem en leidt tot massaal dierenleed en overbevissing.